«پارک» بزرگترین جای خالی پتروشیمی ایران

ظرفیت نصب شده دیگر در دنیای پتروشیمی ملاک توسعه این صنعت ارزش آفرین نیست و به‌جای «ظرفیت» نصب شده شرکت‌های بزرگ و فعال جهان پتروشیمی به دنبال «سبد» متنوعی از انواع محصولات و فرآورده‌های پتروشیمی و پلیمری هستند.

پنجاه سال قبل زمانی‌که نام صنعت پتروشیمی به میان می‌آمد بیشتر صنعتی بود که با استفاده از گازهای همراه نفتی که در تاسیسات بهره‌برداری نفت می‌سوخت محصولاتی با ارزش افزوده همچون اوره، آمونیاک و حتی متانول تولید شده تا ضمن جلوگیری از گازسوزی‌ها بتوان از گازهای همراه نفت برای تولید محصولاتی با ارزش استفاده کرد. با گذشته بیش از پنجاه سال از پیدایش صنعت پتروشیمی در ایران و سپس کشورهای مختلف منطقه خاورمیانه همچون عربستان سعودی و قطر حالا توسعه صنعت پتروشیمی به منزله تولید محصولاتی از جنس اوره، آمونیاک و متانول نیست و حتی با توجه به پیشرفت‌های انجام گرفته و خلق دانش فنی، لایسنس و تکنولوژی‌های برتر تولید محصولات پلیمری همچون اتیلن، پلی‌اتیلن‌ها، پروپیلن، پی.وی.سی، پلی استایرن و ... هم به تنهایی به منزله توسعه صنعت پتروشیمی نیست و کشورهای مختلف جهان به دنبال تولید پلیمرهای مهندسی شده در بازار هستند محصولاتی که با ارتقای ویژگی‌های نوآورانه شیمیایی، فیزیکی و ... دارای قابلیت‌های منحصر به فردی به صورت تخصصی در صنایع مختلف از صنعت هوایی و خودروسازی تا بسته بندی، پزشکی و صنایع غذایی و ساختمانی هستند.

در شرایط فعلی اگر قیمت محصولات پلی‌اتیلنی شامل انواع پلی‌اتیلن سبک، سنگین و یا سبک خطی قیمتی معادل 2000 تا 2500 دلار در هر تن را داشته باشد اما بهای محصولات پلیمری مهندسی شده تنی چند صد هزار دلار بوده و بسیاری از این محصولات در بازار به‌جای تن با کیلوگرم خرید و فروش می‌شود. در بین کشورهای صاحب دانش در صنایع پتروشیمی با واردات محصولات خام و نیمه خام پلیمری از کشورهای تولیدکننده با راه‌اندازی پارک‌های شیمیایی و پتروشیمیایی این محصولات را به فرآورده‌هایی با حداکثر ارزش افزوده تبدیل می‌کنند و سپس با چند برابر قیمت مواد اولیه در بازار عرضه می‌کنند. نگاهی به عملکرد شرکت‌هایی همچون BASF و بایر آلمان، DOW کمیکال آمریکا، بازل و حتی اخیرا سابیک عربستان سعودی نشان می‌دهد که این شرکت‌ها بالاترین درآمد را از بازار پتروشیمی در اختیار دارند و به اصطلاح این شرکت‌ها با خلق دانش و لایسنس‌های جدید از بازار پتروشیمی جهان پول پارو می‌کنند. وجه مشترک تمامی غول‌های ثروتمند پلیمری جهان نشان می‌دهد که این شرکت‌ها با راه‌اندازی پارک‌های شیمیایی و پتروشیمی عملا نه تنها از بازار درآمدهای چند میلیارد دلاری استحصال می‌کنند که با ایجاد شهرک و پارک‌های پتروشیمی حتی بالاترین نرخ اشتغال را در صنعت پتروشیمی به خود اختصاص داده و عملا با راه اندازی پارک‌ها سه هدف را همزمان نشانه گرفته‌اند، تکمیل زنجیره ارزش، کسب درآمدهای نجومی و اشتغال آفرینی پایدار و مولد.در شرایط فعلی مجموعهجزایرجورانگ سنگاپور، لودویگشافندرآلمان، نپیکدرانگلستان، آنتورپبلژیک، هوستونآمریکا، الجبیلعربستانسعودی ومنطقهباواریایآلمان را می‌توان از بزرگ‌ترین پارک‌های پتروشیمی جهان نام برد.

به عنوان مثال شرکت BASF یک پارک شیمیایی که در قلب منطقه کلانشهر یراین- نکار آلمان و بر روی رودخانه راینرا احداث کرده که در این پارک صنعتی به صورت همزمان ۸۰ هزارکار می‌کنند که این میزان اشغال از اشتغال کل مجتمع‌های پتروشیمی در حال بهره‌برداری صنایع پتروشیمی ایران هم حتی بیشتر است.در این بین سابقه ساخت اولین و تنها پارک پتروشیمی ایران به حدود 10 سال قبل باز می‌گردد که قرار شد در قالب فاز دوم توسعه صنایع پتروشیمی در عسلویه پارک پتروشیمی «استایرن» ایران در قالب چهار مجتمع پتروشیمی شامل پلی استایرن انبساطی انتخاب، پتروشیمی صدف با هدف تولید ESBR، طرح توسعه پتروشیمی جم در قالب تولید محصولاتی همچون رابر، ABS، SBS، LCBR و کیمیا صنایع دالاهو با هدف تولید پلی‌استایرن احداث شود که به نظر می‌رسد باید پتروشیمی تخت جمشید پارس را با هدف تولید پلی‌استایرن بخشی از این پارک پتروشیمی نامید. به‌عبارت دیگر قرار بود با ساخت این پارک پتروشیمی 600 هزار تن «استایرن منومر» تولیدی پتروشیمی پارس خوراک اولین پارک پتروشیمی ایران در عسلویه را تامین کند. با این وجود به نظر می‌رسد همزمان با افزایش ظرفیت تولید اتان و اتیلن در قطب تولید گاز ایران یعنی عسلویه جای خالی پارک‌های جدید پتروشیمی به‌ویژه ایجاد خوشه‌های صنعتی با هدف تکمیل زنجیره ارزش اتیلن با تولید محصولاتی همچون اتیلن کلراید، اتیلن سلولز، پروپیونیک اسید، اتیلن تترا کلراید، تری اتیل آلمینیوم، اتیل آنیلین، اتیلن دی آمین و ... به چشم می‌آید و در یک جمله باید اعتراف کرد در شرایط فعلی مهمترین جای خالی صنعت پنجاه و چهار ساله پتروشیمی ایران «پارک‌های پتروشیمی» هستند.

منبع: دوماهنامه توسعه پتروشیمی