متانول «گنج قارون» صنعت پتروشیمی ایران
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، سال 96 همچون سال گذشته از سوی مقام معظم رهبری سالی با محوریت
«اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال» نام گذاری شده است و محور قراردادن سیاست‌های اقتصاد
مقاومتی برای دومین سال متوالی، نشان دهنده جایگاه ویژه استقلال اقتصادی و کاهش
وابستگی به خارج در استراتژی کلان کشور از دیدگاه رهبر فرزانه انقلاب است. در این بین
قطعا توسعه صنایع پتروشیمی شاکله و کلید واژه اصلی تحقق سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی
در کشور به شمار می‌رود.
صنعت پتروشیمی یک مزیت بزرگ اقتصادی برای ایران به شمار می‌رود؛ ایران با در اختیار داشتن 34 تریلیون مترمکعب گاز طبیعی و 157 میلیارد بشکه ذخایر هیدروکربوری مایع شامل نفت خام و میعانات گازی، سبد متنوعی از انواع خوراک شامل اتان، متان، میعانات گازی، گاز مایع (پروپان و بوتان)، انواع نفتای سبک و سنگین و ...را در اختیار دارد. در کنار ذخایر عظیم هیدروکربوری، در اختیار داشتن خط ساحلی گسترده در خلیج فارس و دریای عمان، امکان دسترسی به بازارهای بزرگ هدف در شرق اروپا، آسیای میانه، شمال آفریقا، اروپا و ... همچنین نزدیکی به منابع تولید خوراک به ساحل دریا همگی دست به دست هم داده تا به واسطه آنها ایران به بزرگترین پتانسیل و ظرفیت توسعه صنایع پتروشیمی در سطح منطقه خاورمیانه و حتی جهان تبدیل شود. متنوع سازی سبد تامین درآمدهای ارزی، اشتغال آفرینی مولد، افزایش امنیت اجتماعی و بین‌المللی، توسعه صنعتی و محرومیت زدایی و تکمیل زنجیره‌های ارزش همگی از مهمترین دست آوردهای توسعه صنعت پتروشیمی در اقتصاد ملی است که جای هیچ شک و تردیدی را برای کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی باقی نخواهد گذاشت.
با این وجود هم اکنون توسعه صنعت پتروشیمی با چالش‌های بزرگ و دست و پاگیری دست و پنجه نرم میکند از نامتعارف بودن فرمول قیمت گذاری خوراک، نبود امنیت بلندمدت تامین خوراک به ویژه در فصول سرد سال، نامشخص بودن وضعیت تامین تضامین برای تامین مالی طرح های پتروشیمی، اجرای پر اشتباه سیاست‌های خصوصی سازی، غیرمتمرکز و یکپارچه نبودن حوزه صادرات و بازرگانی و عرضه محصولات پتروشیمی با برندهای متعدد و متنوع توسط شرکت‌های ایرانی بگذریم، یکی از پاشنه آشیل‌های توسعه صنعت پتروشیمی در ایران نامشخص بودن سیاست‌های توسعه متوازن این صنعت ارزش آفرین است. در تحلیلی ساده باید عرض کنم که هم اکنون توسعه صنعت پتروشیمی ایران صرفا برای تولید چند محصول متمرکز شده و در طول یک دهه گذشته تاکنون مجوزهای متعددی از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای احداث طرح‌های تولید اوره، آمونیاک، متانول، انواع پلی‌اتیلن سبک و سنگین خطی، انواع پلی استایرن، بنزن و آروماتیک‌ها صادر شده است. اما شاهکار حاکمیت دولتی در صنعت پتروشیمی و صدور مجوزهای متعدد را باید در افزایش ظرفیت تولید متانول در صنعت پتروشیمی جستجو کرد جایی که قرار است با ساخت و بهره برداری از 12 طرح جدید ظرفیت تولید متانول ایران از 5.5 میلیون تن فعلی به بیش از 25 میلیون تن تا پایان برنامه ششم توسعه کشور افزایش یابد. از سوی دیگر تعقیب و گریز وضعیت عرضه و تقاضای جهانی در بازار متانول نشان می‌دهد که به دلیل آلاینده بودن و مشکلات متعدد زیست محیطی تقاضای جهانی برای متانول تا سال 2020 میلادی با رشدی منفی همراه بوده و حتی چین و هند به عنوان بزرگترین مصرف کنندگان متانول درصدد استفاده از سایر محصولات برای تولید سوخت از متانول هستند. با این تفاسیر سوالی که مطرح می‌شود آن است که ایران تا پنج سال آینده با 25 میلیون تن ظرفیت تولید متانول خود چه خواهد کرد؟ درست است که کشورمان با این ظرفیت به بزرگترین تولیدکننده متانول جهان تبدیل می‌شود اما آیا تولید محصولی که مشتریانش روز به روز در بازار در حال کمتر شدن هستند دارای توجیه اقتصادی خواهد بود؟
در کنار معظل افزایش ظرفیت متانول بد نیست به یکی دیگر از چالش‌های توسعه صنعت پتروشیمی کشور اشاره کنیم جایی که صدای اکثر منتقدان با انصاف را هم درآورده است. هدف از توسعه صنعت پتروشیمی صرفا ساخت مجتمع‌های بالادستی چند میلیارد دلاری نیست و اکثر کشورهای صاحب این صنعت همچون عربستان سعودی، قطر و آمریکا در طول چند سال گذشته در کنار توسعه و تقویت بخش بالادستی، سرمایه گذاری‌های کلانی را هم برای توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی جایی که محصولات نیمه خام پتروشیمی به فرآورده‌هایی با ارزش افزوده بالا تبدیل می‌شوند در دستور کار قرار داده‌اند. حالا باید بار دیگر وضعیت توسعه صنعت پتروشیمی و صنایع تکمیلی پتروشیمی در ایران را مرور کنیم. قرار است ظرفیت تولید اوره، متانول و انواع پلی اتیلن سبک و سنگین خطی و پلی استایرن ایران چند برابر شود اما آیا با چند برابر شدن ظرفیت این محصولات امکان توسعه صنایع تکمیلی در پتروشیمی فراهم خواهد شد؟ قطعا پاسخ منفی است و باید تاکید کرد که همان طور که سبد متنوع خوراک نفت و گاز طبیعی ضامن توسعه صنعت پتروشیمی بوده متنوع سازی سبد تولید محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های پلیمری هم تضمین کننده توسعه صنایع تکمیلی و تکمیل زنجیره‌های ارزش در بخش پائین دستی این صنعت اشتغال آفرین است. یکی از مهمترین محصولاتی که می‌تواند مشکلات تامین خوراک صنایع تکمیلی پتروشیمی ایران را برای همیشه رفع کند، تولید محصولاتی همچون «پروپیلن و پلی پروپیلن» است، جالب اینجاست که هر چقدر ایران در تولید محصولاتی همچون اوره، متانول و پلی اتیلن و ... سرمایه گذاری کرده است ، به سرمایه گذاری در تولید و توسعه محصولات پلیمری به ویژه «پروپیلن و پلی پروپیلن» کمتر توجه نموده است به طوری‌که هم اکنون ظرفیت تولید این دو محصول پرتقاضای پلیمری در کشور حدود یک میلیون تن در سال است یعنی سهم این دو محصول پلیمری از کل ظرفیت نصب شده 63 میلیون تنی صنعت پتروشیمی کمتر از دو درصد است.
یکی از مهمترین اهداف اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در ایران که بارها و بارها از سوی مقام معظم رهبری مورد تاکید و سفارش قرار گرفته جلوگیری از خام فروشی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی بوده و با تولید محصولاتی همچون اوره، متانول، اتیلن و انواع پلی اتیلن سبک و سنگین خطی و پلی استایرن صنعت پتروشیمی به طور کامل توسعه نمی‌یابد و اهدف توقف خام فروشی به طور کامل محقق نخواهد شد بلکه با تولید این محصولات تنها یکی و دو گام از خام فروشی نفت و گاز فاصله می‌گیریم، حالا سوال اینجاست که چاره چیست و چه بکنیم؟
در شرایط فعلی هر چند از افزایش ظرفیت تولید متانول ایران به بیش از 25 میلیون تن در سال به عنوان یک نقطه ضعف یاد می‌شود اما اگر زنجیره تولید متانول در کشور با راه اندازی واحدهای MTP و MTO (واحدهای تبدیل متانول به پروپیلن و پلی پروپیلن و تبدیل متانول به اتیلن) تکمیل شود می‌توان ظرفیت تولید محصولات پلیمری و پرمصرفی همچون انواع گریدهای پروپیلن و پلی پروپیلن را افزایش داد که در این صورت هم تهدید افزایش ظرفیت متانول را به یک فرصت تبدیل کرده و هم خوراک متنوع و کافی برای توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی کشور ایجاد کرده‌ایم. در مجموع ظرفیت تولید متانول در کشور یک «گنج قارون» و نهفته در صنعت پتروشیمی بوده به شرط آنکه زنجیره‌های توسعه متانول در کشور کامل شود و بر اساس برآوردهای انجام گرفته در برنامه ششم امکان تولید سالانه چهار میلیون تن پروپیلن و پلی‌پروپیلن از ظرفیت‌های موجود و جدید متانول ایران وجود دارد.
نویسنده:حمید کیایی
منبع:دوماهنامه توسعه پتروشیمی
انتهای پیام/
