پتروشیمی، حال و آینده

با استناد به آمار و ارقام جهاني و نیز آمار توليد محصولات پتروشيمي در ايران، به سادگي روشن مي شود دنيا در مجموع با مازاد محصولات پتروشيمي در حال و آينده روبروست. هر چند آغاز بهره برداري از ذخاير شل گس و شل اويل در برخي از كشورهاي جهان به ويژه امريكا ، لزوماً به معني پيدايش يك خوراك با قيمت تمام شده پايين تر نسبت به قيمت تمام شده ساير خوراكها نيست ، اما به هر حال تأثير خود را چه از نظر رواني و چه از نظر لجستيكي در كشورهايي مانند امريكا كه اين نوع خوراك را به سبد خوراكهاي پتروشيمي خود افزوده اند ، خواهد گذاشت. امريكا در حال حاضر براي بهبود تراز تجاري منفي خود با كشورهايي نظير چين ، نياز به افزايش صادرات به آنها دارد. در ماههاي اخير ما شاهد نه تنها افزايش صدور محصولاتي نظير پلي اتيلن از امريكا، بلكه خوراك گازي اتان نيز بوده ايم. البته در اينجا موضوع قيمت خوراك پتروشيمي و رقابت با امريكا مورد بحث نيست و همانگونه كه اشاره شد مازاد جهاني محصولات پتروشيمي مد نظر مي باشد. استفاده از همه نظرات به منظور تلفيق و يا انتخاب نظرات بهتر براي فائق آمدن بر معضل افزايش توليد فرآورده هاي پتروشيمي در جهان ، مي تواند بي نقص ترين راهكار حل معضل مزبور باشد. پيش از برشمردن برخي از روشهاي تعامل با وفور محصولات پتروشيمي ، مي توان اين روشها را به دو دسته كلي كوتاه مدت و درازمدت تقسيم كرد.

روشهايي مبتني بر اقداماتي ماهيت درازمدت

بخش مهمی از راهکارهای دراز مدت در مواجهه با افزایش تولید و موجودی،در ارتباط با صنایع تکمیلی هستند كه در واقع مصرف آن در صنايع تكميلي است. با اين حال اگر در يك جمله كلي بگوييم : «توسعه صنايع تكميلي ، مصرف محصولات پتروشيمي را افزايش خواهد داد»، راهكار ما همچنان يك راهكار كلي بوده و نقشه راه را نشان نمي دهد. كلمه توسعه همواره با كلمه سرمايه گذاري قرين بوده و توسعه ، بدون سرمايه گذاري امكانپذير نيست. مطالعات اقتصادي و يا امكان سنجي (feasibility study) ، ركن اوليه هر سرمايه گذاري بوده و اين مطالعات مبتني بر تحقيقات بازار مي باشند. در اينجا اشاره به يك نكته مهم ضروري است و آن اينكه مطالعه بازار محصولات پتروشيمي بصورت كلي امكانپذير نبوده بلكه هر گروه از محصولات پتروشيمي نياز به بررسي جداگانه دارند مثلاً درست است كه در ايران اوره و پليمرها و نیز بسیاری از موادي كه تشابهات انكارناپذير دارند ، در گروه محصولات پتروشيمي قرار مي گيرند اما اين به اين معني نيست كه وقتي مي خواهيم عرضه و تقاضاي آنها را بررسي كنيم ، ارقام مربوطه را با يكديگر جمع نماييم. وجه اشتراك محصولاتي كه تحت عنوان محصول پتروشيمي قرار مي گيرند ، خوراك آنهاست كه به نوعي با نفت و گاز و به مقدار اندك ذغال سنگ مربوط مي شود؛ اما از آنجا كه در فرآيندهاي شيميايي ، ماهيت مواد بطور كلي تغيير يافته و كاربرد محصولاتي كه از اين خوراك مشترك توليد مي شوند طيف بسيار گسترده اي دارد، استناد به ارقام كل محصولات پتروشيمي به ما كمكي در شناخت بازار و حل مسائل مازاد توليد و عرضه نمي نمايد. هر گروه از محصولات پتروشيمي نيازمند يك مطالعه جداگانه هستند. در واقع تنها مطالعاتي ، قابل كاربرد هستند كه به عنوان يك گروه و يا حتي يك محصول انجام شده باشند. با توجه به زمان بر و هزينه بر بودن مطالعات بازار ، بايد مطالعه از محصولات شاخص صنعت پتروشيمي آغاز شود. پلي اتيلن ها ، پلي پروپيلن ها ، كودهاي ازته و ... هر كدام دسته اي از محصولات پتروشيمي هستند كه ميبايست در مورد بازار آنها يعني صنايع تكميلي مصرف كننده آنها مطالعه انجام گردد. توليد گريدهايي كه داراي تقاضاي بيشتري در بازار هستند بالطبع موجب مي شود خطوط توليد شركتهاي پتروشيمي با توقف و يا كاهش سرعت توليد مواجه نگردند . اتفاقاً شناخت گريدهاي پر مصرف ، در صورتيكه قصد سرمايه گذاري در صنايع پايين دست را داشته باشيم ، موجب كاهش ريسك سرمايه گذاري خواهد شد. به عنوان مثال در حال حاضر گرید های نساجی و پلی پروپیلن و گريدهايي از پلي اتيلن كه در توليد انواع لوله مورد استفاده قرار مي گيرند بيشتر مورد تقاضاي صنايع پايين دست هستند. 

دسته اي ديگر از روشهاي درازمدت مبتني بر رقابت در بازار جهاني محصولات پتروشيمي است. چهار ركن مهم از اركان رقابت عبارتند از : كيفيت ، قيمت ، تنوع و داشتن موجودي (شامل ترابري محصول) .

كيفيت : هر چند كه شركتهاي مصرف كننده مواد پتروشيمي چه در داخل و چه در خارج بارها در مورد كيفيت مواد اوليه صحبت كرده و خواسته هايي داشته اند اما واضح است كيفيت مواد خام به مراتب قابل كنترل تر از مواد ساخته شده نهايي است به عبارت ديگر در بحث كيفيت ، تقريباً رقابتي ميان توليدكنندگان مثلاً پلي اتيلن وجود ندارد مگر اينكه يك توليدكننده الزامات فرآيندي را رعايت ننموده و محصولي خارج از استاندارد توليد نمايد و توليدكنندگان ديگر از اين موقعيت به نفع خود استفاده كنند.

قيمت : قيمت فروش كه موضوع مهمي در بحث رقابت است ، رابطه مستقيم با قيمت تمام شده دارد. كاهش قيمت تمام شده ، دست توليدكننده را در رقابت بر سر قيمت بازتر مي كند .

راهكارهاي كاهش هزينه هاي توليد متنوع و حتي شامل مسائل سياسي نيز مي گردد.

تنوع : تنوع محصولات در مجموعه شركتهاي پتروشيمي ضمن مستحكم تر كردن موقعيت جهاني پتروشيمي ايران، قدرت رقابت در عرصه بين المللي را افزايش مي دهد.

داشتن موجودي (شامل ترابري محصول) : دريافت به موقع محصولات پتروشيمي از سوي مصرف كنندگان آن يكي از عوامل مؤثر رقابت در سطح بين المللي است. اجراي تعهدات مشتمل بر دو بخش توليد و ترابري است. تجربه سالهاي اخير نشان داده كه صنايع پتروشيمي ما در موضوع تأمين كاتاليست و همچنين قطعات صنعتي كليدي نظير كمپرسورهاي بزرگ با ضعف تأمين روبرو بوده است. به ويژه كاتاليستها كه داراي فرمولهاي توليد گاوصندوقي هستند، مانع مهمي بر سر راه توليد مداوم و همچنين تنوع توليد (مربوط مي شود به بند قبل) در ايران بوده اند. در اين مبحث نيز ميبايست با شناخت گلوگاههاي توليد ، به جاي صرف انرژي و نيروي انساني در مسائل كم اهميت تر ، از تمام پتانسيلهاي موجود شامل : دانشگاهها ، ارتباطات خارجي و ... براي رفع تنگناهاي اصلي استفاده كرد. منظور از ارتباطات خارجي ، فراهم نمودن بستر تعاملات برد- برد ، در تأمين به موقع و كافي همه انواع كاتاليستها و ساير ملزومات اساسي توليد است. در سالهاي اخير صادرات محصولات پتروشيمي بيشتر بصورت تك محموله اي بوده كه ميبايست به سمت فروشهاي قراردادي حركت كرد؛ از ملزومات فروش قراردادي ، اطمينان از تأمين به موقع كالا و ترابري خوب مي باشد. فروشهاي قراردادي ضمن مستحكم تر كردن موقعيت پتروشيمي ايران ، بازار جهاني را به محصول ايراني وابسته تر كرده و ما را به بازارهاي مصرف نزديك تر خواهد كرد.


راهكارهايي با ماهيت كوتاه مدت

راهكارهاي كوتاه مدت يا فوري ، آن دسته از راهكارهايي هستند كه نياز به برنامه ريزي نداشته و ميبايست فوراً به بحث و تبادل نظر گذاشته شوند. در اجراي راهكارهاي فوري ، رعايت برخي رازداري ها و ملاحظات كه مربوط به نفع شخصي هر يك از شركتها مي گردد، عاقلانه نيست. البته همانطور كه در فوق اشاره گرديد ، موضوع بررسي جداگانه محصولات در اينجا نيز لازم و ضروري است به اين معني كه اگر در گروه پليمرها ما با مازاد يك يا دو محصول و يا حتي يك يا دو گريد روبرو هستيم ، ميبايست تلاش خود را براي رفع معضل پيش آمده براي همان محصول يا گريد انجام دهيم. خوشبختانه در سالهاي اخير در انجمن صنفي كارفرمايي صنعت پتروشيمي ، كارگروههايي تحت عنوان گروهي از محصولات نظير پلي اتيلن يا پلي پروپيلن يا اتيلن تشكيل شده كه مسئول رسيدگي به اينگونه موارد مي باشد. راهكارهاي كوتاه مدت براي مقابله با مازاد محصولات پتروشيمي ، نهفته در دل تصميمات اين كارگروههاست. گرچه كارگروهها داراي تشكيلات و ساختمان اداري مستقل نيستند اما ماهيت آنها با ماهيت سنديكاهايي چون سنديكاي توليد كنندگان قند و شكر و يا سنديكاي كارخانجات نساجي و ... ، نمي تواند تفاوت چنداني داشته باشد. به نظر مي رسد در اين كارگروهها فقدان شرح وظايف ، تعريف نشدن مسئوليتها ، تعريف نشدن اسرار خصوصي و اسرار صنفي ، عدم توجه به منافع صنفي و بطور كلي عدم تدوين آيين نامه تشكيل كارگروه و يا همان اتحاديه مشکل اصلی باشد. حتي ميتوان براي آنها مكان ثابتي با يك يا دو كارمند ويژه پيگيري تصميمات سنديكاي مزبور در نظر گرفت. برخي راهكارهاي كوتاه مدت كه اين اتحاديه ها در مواقع روبرو شدن با مازاد محصول مي توانند از آن استفاده كنند عبارتند از :

-    توافق جمعي بر سر توليد گريدهايي كه تقاضا براي آنها بيشتر است.
-    توافق جمعي بر سر كاهش توليد
-    توافق جمعي بر سر كف قيمت
-    توافق جمعي براي اعلام موجودي در همه انبارهاي داخلي و خارجي
-    در اختيار يكديگر قرار دادن كليه امكانات توليد و ترابري محصول با كمترين تشريفات زمان بر مالي و اداري
-    ايجاد صندوق تنخواه براي اتحاديه به منظور رفع نيازهاي مالي فوري

انتهای پیام/