«ترکمنستان»؛ فرشته نجات پتروشیمی ایران

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی، "با حلوا حلوا کردن، دهان شیرین نمی شود"این یک ضرب‌المثل قدیمی ایرانیان است که این روزها دست کم در صنایع پتروشیمی کشور هم مصداق پیدا کرده است. ایران با دارا بودن ذخائر گازی معادل 34 تریلیون مترمکعب بزرگترین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان است و حتی با بهره‌برداری از فازهای جدید پارس جنوبی قرار است ظرفیت تولید روزانه گاز ایران از 700 میلیون مترمکعب فعلی به بیش از یک میلیارد مترمکعب در سال 96 افزایش یابد. در این بین ظرفیت مصرف گاز طبیعی به عنوان سوخت و خوراک در صنایع پتروشیمی ایران در خوشبنانه ترین حالت حتی به 50 میلیون مترمکعب در روز نیز خواهد رسید و این درحالی است که در شرایط فعلی ارزش تولید، فروش داخلی و صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده های پلیمری ایران به بیش از 15 میلیارد دلار در سال می رسد. با این تفاسیر در شرایط فعلی در اختیار داشتن بزرگترین ذخیره گاز طبیعی جهان نه تنها مزیتی برای توسعه صنعت پتروشیمی ایران نبوده که این ذخایر بزرگ گازی به ابزاری برای تهدید و تحقیر این صنعت ارزش آفرین در کشور تبدیل شده و حتی عده ای پا را فراتر گذاشته و از صنعت پتروشیمی به عنوان یک صنعت رانت خوار نام می برند و این در حالی است که خدمات و مزیت های توسعه صنعت پتروشیمی از ابعاد مختلف اقتصادی، بین‌المللی و اجتماعی همچون اشتغال آفرینی، تزریق ارز به بازار، تنوع بخشی به سبد صادرات غیر نفتی، کاهش وابستگی به درآمدهای صادرات نفت خام، ایجاد ارزش افزوده، محرومیت زدایی و توسعه صنعتی کشور بر هیچ کارشناس و تحلیگر منصفی پوشیده نیست.

نکته قابل توجه دیگر درباره توسعه صنعت پتروشیمی ایران آن است که درحالی هجمه‌ها علیه این لوکوموتیو توسعه اقتصادی کشور به نقطه اوج خود رسیده است که هم به استناد گزارش رسمی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در شرایط فعلی حدود 17میلیارد متر مکعب گاز  سالانه در مشعل تاسیسات سکوها و پالایشگاه های نفت و گاز کشور می سوزد که این سوختن علاوه بر اینکه منجر به افزایش گازهای گلخانه ای می شود جایگاه ایران را در بین کشورهای اتلاف کننده گاز در جهان بهبود بخشیده است!!!! مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی آذر ماه امسال با انتشار گزارشی حجم گازسوزی در مشعل تاسیسات صنعت نفت، گاز و پتروشیمی کشور را حدود ۱۷ میلیارد متر مکعب در سال اعلام کرد و یادآور شد: ارزش گازهای سوزانده شده در مشعل تاسیسات نفت و گاز کشور حدود ۴ تا ۶ میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود. علاوه بر این با این حجم اتلاف گاز ایران به بزرگترین سوزاننده گاز همراه نفت در جهان تبدیل شده است، با این وجود بانک جهانی با انتشار گزارش مشابهی، اعلام کرده است: تا پایان سال ۲۰۱۵ میلادی ایران در رتبه سومین سوزاننده گاز جهان قرار گرفته و به طور متوسط سالانه ۱۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز بدون استفاده در ایران صرفا سوخته و آلاینده‌های آن وارد محیط زیست شده که ارزش این گاز حدود هفت میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود.

نکته قابل تامل دیگر آن است که همسو با این حجم گسترده گازسوزی‌ها، امسال معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت فرمولی برای فروش گاز متان و اتان تدوین و ابلاغ کرده است که با ابلاغ این فرمول منحصر به فرد قیمت گذاری و فروش گاز متان و اتان امکان رقابت با کشورهای رقیب منطقه‌ای همچون عربستان سعودی، کویت و قطر وجود ندارد، به عبارت ساده تر وزارت نفت به استناد گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و بانک جهانی درحالی عنوان سومین اتلاف کننده بزرگ گاز جهان را یدک می‌کشد که نه تنها برنامه‌ای برای جمع آوری این گازها و دود شدن میلیاردها دلار ثروت کشور برای اجرا تعریف نکرده که به نظر می‌رسد تمامی تمرکز خود را بر روی مسائل جانبی قرارداده و این درحالی است که فعالان صنعت پتروشیمی بر این باورند که مجموعه وزارت نفت با تلاشی که برای مهار توسعه صنعت پتروشیمی به کار بسته اگر برای جمع کردن گازهای همراه نفت مورد استفاده قرار می داد هم اکنون سالانه از اتلاف چندین میلیارد متر مکعب گاز جلوگیری کرده بود.

همزمان با مرور این تحولات جالب توجه در صنعت گاز کشور، اواسط پاییز امسال اولین قرارداد سوآپ گاز طبیعی بین یک شرکت بخش خصوصی، شرکت ترکمن گاز و شرکت سوکار جمهوری آذربایجان به میزان 5 تا 6 میلیون مترمکعب در روز امضا شد که قیمت خرید و فروش این گاز به صورت غنی از ترکمنستان مترمکعبی حدود 8.5 سنت بوده است. یعنی در این گاز غنی علاوه بر برش های اتان، متان، امکان استحصال پروپان و بوتان هم وجود دارد. به عبارت ساده تر هم اکنون جمهوری آذربایجان بدون ساخت خط لوله گاز 8.5 سنتی از ترکمنستان خریداری می کند اما صنایع پتروشیمی ایران که بار اشتغال، ارز آفرینی و ده ها ماموریت اجتماعی و اقتصادی کشور و دولت را به دوش می کشند برای خرید گاز متان باید مترمکعبی بیش از 10 سنت پرداخت کنند و حتی برای یک مدت زمان 20 تا 25 ساله هم هیچ تضمینی برای دریافت گاز توسط یک مجتمع پتروشیمی در کشور وجود ندارد و با کاهش دمای هوا در فصول سرد سال اولین مشترکی که شرکت ملی گاز ایران اقدام به قطع گاز آن می کند شرکت ها و مجتمع های پتروشیمی هستند، برای زمستان امسال هم با کاهش دمای هوا در چندین نوبت اقدام به قطع گاز برخی از مجتمع‌های پتروشیمی کشور همچون خراسان شمالی، فن آوران، پردیس،کرمانشاه ،زاگرس و ... کرده است. در مجموع هم اکنون صنعت پتروشیمی ایران با دو چالش جدی روبرو است که چالش اول فرمول قیمت گذاری نامتعارف فروش خوراک و چالش دوم نبود امنیت عرضه پایدار و مطمئن خوراک است که در این بین نبود یک نظام رگولاتوری منصف هم مشکلات توسعه صنعت پتروشیمی ایران را دو چندان کرده است. در این بین به نظر می رسد، مشارکت بیشتر فعالان صنعت پتروشیمی و هموار کردن مسیر واردات گاز طبیعی از ترکمنستان با توجه به پشتوانه ذخایر عظیم این کشور همسایه می‌تواند ضمن خودکفایی صنعت پتروشیمی از گاز وزارت نفت، در بلندمدت امنیت تامین خوراک صنایع پتروشیمی کشور را هم تامین کند.

•    مدیر روابط عمومی انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران


منبع:نشریه توسعه پتروشیمی