پتروشیمی‌ها شرق کارون را خاموش می‌کنند گازسوزی ممنوع !

به گزارش پايگاه اطلاع رساني انجمن صنفي كارفرمايي صنعت پتروشيمي، انگلیسی‌ها می‌گویند «با سرمایه گذاری می‌شود از پول، پول درآورد» «Money makes money»، حکایت وضعیت توسعه صنعت پتروشیمی ایران هم بی‌شباهت به این ضرب المثل انگلیسی نیست. صنعت پتروشیمی زنجیره‌ای متشکل از سه حلقه «دانش، سرمایه و خوراک» است که به اعتقاد تحلیلگران در اختیار داشتن خوراک کافی و مطمئن برای دست کم 30 تا 35 سال اقتصاد ساخت و توسعه صنعت پتروشیمی را در هر کجای جهان تضمین می‌کند و حتی اگر در کشوری و منطقه‌ای خوراک‌های متنوع گاز طبیعی و پایه نفتی وجود داشته باشد، به طور خودکار دانش و سرمایه هم به این مناطق برای ساخت و توسعه واحدهای پتروشیمی مهاجرت می‌کنند. در این بین هر چند صنعت پتروشیمی ایران بر روی اقیانوسی از ذخایر عظیم نفت خام و گاز طبیعی خوابیده است اما در طول یک دهه گذشته به دلیل تحریم و تاخیر در ساخت و بهره برداری مهمترین طرح‌های تامین خوراک همچون فازهای پارس جنوبی، طرح استحصال اتان پالایشگاه گاز پارسیان، پالایشگاه گاز بیدبلند دو، طرح های بزرگ جمع آوری گازهای همراه ان جی ال 3200 و 3100 و ... عملا خوراک کافی برای توسعه صنعت پتروشیمی وجود نداشت. در تکمیل این ادعا می‌توان به روند ساخت مجتمع پتروشیمی کاویان اشاره کرد که به دلیل عدم بهره برداری به موقع از فازهای پارس جنوبی همچون فاز 15، 16، 17 و 18 این میدان مشترک گازی با قطر و عدم تعریف و اجرای طرح استحصال اتان در پالایشگاه گاز فاز 12 پارس جنوبی، سال‌ها با پائین ترین ظرفیت اسمی فعالیت کرد که این کاهش تولید در پتروشیمی کاویان دامن سایر طرح‌های مسیر خط لوله اتیلن غرب همچون واحد پلی اتیلن پتروشیمی ایلام، پلیمر کرمانشاه و ... را هم گرفت. به عبارت ساده تر هر چند در رده بندی جهانی ایران با در اختیار داشتنن 34 تریلیون ذخایر قابل برداشت گاز طبیعی و بیش از 157 میلیارد بشکه ذخایر هیدروکربوری مایع شامل نفت خام، میعانات گازی و مایعات گازی عنوان بزرگترین دارنده مجموع ذخایر نفت و گاز جهان را یدک می‌کشد اما این عنوان بزرگ جهانی خوراک کافی نصیب طرح‌های صنعت پتروشیمی نکرده و اکثر واحدهای جدید با 50 درصد ظرفیت اسمی و نصب شده خود محصول تولید می‌کردند. همزمان با آغاز به کار فعالیت دولت یازدهم در کنار گشایش‌های پسا برجام یک اتفاق بزرگ دیگر هم برای توسعه صنعت پتروشیمی افتاد و با اولویت قرار گرفتن منابع تامین خوراک به ویژه فازهای در دست ساخت پارس جنوبی عملا مشکلات تامین خوراک صنعت پتروشیمی هم مرتفع شد. در این بین «بیژن زنگنه» وزیر نفت پس از بازگشت دوباره به صنعت نفت به جای تصمیم گیری‌های احساسی و سیاسی، برای توسعه پایدار صنعت پتروشیمی برنامه‌های افزایش ظرفیت تولید خوراک را در دستور کار قرار داد که به نظر می‌رسد با این نگاه و تحقق برنامه‌های افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز در بخش بالادستی صنعت نفت، دست کم صنعت پتروشیمی ایران تا پایان برنامه ششم توسعه با مشکلی به نام کمبود خوراک دست و پنجه نرم نخواهد کرد. در کنار مرور سیاست کلان وزارت نفت برای افزایش ظرفیت تولید و تامین خوراک پتروشیمی‌ها، «بیژن زنگنه» وزیر نفت خرداد ماه امسال در راستای اجرای سیاست‌های ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی ماموریت‌هایی را در جهت توسعه صنعت پتروشیمی برای شرکت ملی صنایع پتروشیمی تعیین کرد. در شرایط فعلی عملیات اجرایی پنج طرح NGL  با سرمایه گذاری شرکت‌ها و هلدینگ‌های تخصصی پتروشیمی عملیاتی شده به طوری‌که تاکنون ساخت طرح‌های NGL3200، 2300، 3100 و پالایشگاه گاز بیدبلند دو برای پالایش گاز چهار طرح NGL آغاز شده است. علاوه بر این در شرایط فعلی آخرین مراحل واگذاری ساخت دو طرح NGL 1800 و 2400 به شرکت‌های پتروشیمی انجام شده که پیش بینی می‌شود با بهره برداری طرح‌های NGL و پالایشگاه بیدبلند دو در مجموع حدود 3.5 میلیارد فوت مکعب گازهای همراه نفت به‌جای سوختن در مشعل، جمع آوری و در راستای تکمیل زنجیره ارزش به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی مورد استفاده قرار بگیرد. بر این اساس بدون احتساب چهار طرح NGL تامین کننده خوراک پالایشگاه بیدبلند دو، صرفا با اجرای طرح‌های NGL 3200، 2300، 1800، 2400 و 3100 گازهای همراه 15 میدان نفتی ایران شامل میادین آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، جفیر، دارخوین، یادآوران، بند کرخه، سازند خامی مارون، آغاجاری، رگ سفید، دهلران، چشمه خوش، پایدار، پایدار غرب، دالپری و نفت شهر جمع آوری و صرف تامین خوراک صنایع پتروشیمی شود. به عبارت ساده تر حالا پس از توسعه پارس جنوبی با خاموش کردن مشعل میادین نفتی، گازهای همراه نفت به عنوان پشتوانه جدید توسعه صنعت پتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین بار دیگر باید این ضرب‌المثل انگلیسی که با سرمایه گذاری می‌شود از پول، پول درآورد را مرور کرد و سیاست‌های وزیر نفت هم به نوعی در طول چهار سال گذشته تداعی کننده این مثل قدیمی انگلیسی‌ها بوده و قطعا از محل توسعه و تکمیل زنجیره‌های ارزش می‌توان در کنار حل مشکلات اجتماعی همچون بیکاری درآمدهای هنگفتی را هم به اقتصاد کشور سرازیر کرد.

همزمان با مرور این تحولات، «سیدمحمود نصرتی» معاون مدیر فنی مهندسی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب در درباره آخرین وضعیت طرح‌های جمع آوری گازهای همراه نفت در منطقه شرق کارون توسط شرکت‌های پتروشیمی با اشاره به سرمایه‌گذاری ١.٢ میلیارد دلاری پتروشیمی مارون و هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس برای جمع آوری گازهای همراه نفت، گفت: با امضای این قرارداد با شرکت‌های پتروشیمی پیش‌بینی می‌شود تا ٢ سال آینده بیشتر مشعل‌ها خاموش شوند. «مهدی آرامی» هم با اعلام اینکه در شرایط فعلی هشت پروژه به ارزش ١٦٧ میلیون دلار از سوی پتروشیمی مارون برای جمع آوری گازهای همراه سرمایه‌گذاری شده که حجم گاز رقمی بالغ بر ٧.٣ میلیون مترمکعب است، تصریح کرد: هلدینگ پتروشیمی خلیج‌فارس هم برای جمع‌آوری گازهای همراه سرمایه‌گذاری یک میلیارد و ٤٩ میلیون دلاری را در دستور کار قرار داده است. مجری پروژه‌های جمع‌آوری گازهای همراه شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، افزود: حجم گازهای جمع‌آوری شده توسط هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس حدود ١٢٠ میلیون فوت مکعب گاز است که خوراک گاز پالایشگاه بیدبلند دو از این طریق تامین خواهد شد. به گفته این مقام مسئول ارزش گاز هر میلیون فوت مکعب ٢ تا ٤ هزار دلار است که به لحاظ اقتصادی و مسائل زیست محیطی ارزش بالایی دارد.

مشعل‌ها که در طول چند سال گذشته همواره ملک عذاب صنعت نفت ایران بودند با تعریف یک استراتژی جدید به فرشته نجات توسعه صنعت پتروشیمی ایران تبدیل می شوند. یکی از سیاست های موفق وزارت نفت در طول فعالیت دولت یازدهم و دوازدهم واگذاری قراردادهای جمع آوری گازهای همراه نفت به شرکت ها و هلدینگ‌های پتروشیمی بود تا با این سیاست هم میزان گازسوزی در مشعل های همیشه بيدار صنعت نفت به حداقل کاهش یابد و هم با جمع آوری گازهای همراه نفت خوراک مورد نیاز صنایع پتروشیمی تامین شود و در راستای پیاده سازی این سیاست جدید اجرای طرح های ان.جی.ال یکی پس از دیگری به شرکت ها و هلدینگ های تخصصی صنعت پتروشیمی واگذار می شود. بر این اساس درست در روزهایی که تحریم های غیر قانونی آمریکا علیه اقتصاد و صنعت ایران آغاز شد، هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس اولین و بزرگترین قرارداد پسا تحریم صنعت نفت ایران را در قالب قرارداد جمع آوری گازهای همراه میادین نفتی شرق کارون با شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب امضا کرد. بر اساس این قرارداد که بین «جعفر ربیعی» مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس و «بیژن عالی پور» مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب امضا شده مقرر شده است که اجرا و تأمین مالی پروژه های جمع‌آوری گازهای مشعل میادین اهواز، منصوری، آب‌ تیمور، رامین، دارخوین، گچساران، رگ سفید، بی بی حکیمه، سیاهمکان، پرنج، کرنج، پارسی، آغاجاری، رامشیر، مارون و زیلایی در قالب ۲۴ پروژه به شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس واگذار شود. با اجرای این پروژه‌ها و در طول دو سال و نیم آینده به تدریج از میزان ۷۶۰ میلیون فوت مکعب (معادل 22 میلیون متر مکعب) گازسوزی روزانه در میادین شرق کارون کاسته خواهد شد. جلوگیری از سوزانده شدن منابع ملی و تبدیل آن به خوراک واحدهای پتروشیمی علاوه بر ایجاد ارزش، منجر به بهبود وضعیت زیست‌محیطی خواهد شد. جمع‌آوری گازهای مشعل میادین مورد اشاره در قالب ۳۴ پروژه تعریف شده که ۲۴ پروژه به شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس و ۱۰ پروژه به شرکت پتروشیمی مارون واگذار شده است. با اجرای این پروژه‌ها، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس از ظرفیت روزانۀ ۵۱۰ میلیون فوت مکعب گاز مشعل بهره خواهد برد که بخشی از آن به عنوان خوراک در پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس و بخشی دیگر در شرکت پتروشیمی بندرامام تبدیل به محصولات با ارزش افزوده خواهد شد. همچنین از مجموع ۷۶۰ میلیون فوت مکعب گاز قابل جمع‌آوری، ۲۵۰ میلیون فوت مکعب آن به عنوان خوراک به شرکت پتروشیمی مارون تعلق خواهد گرفت. این پروژه‌ها، علاوه بر افزایش خوراک پتروشیمی بندرامام، حجم میعانات گازی تولیدی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب را نیز افزایش داده و در کنار جلوگیری از هدررفت روزانه ۷۶۰ میلیون فوت مکعب گاز مشعل، منجر به رشد سود شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس از طریق افزایش نرخ تولید محصول تمام‌شده در مجتمع‌ پتروشیمی بندرامام و هم افزایش سود شرکت ملی نفت از طریق فروش خوراک می شود. از سوی دیگر ذکر این نکته ضروری است که تعهد شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس به حرکت در مسیر توسعۀ پایدار و پیگیری‌های مستمر مدیران این شرکت جهت تعریف این پروژه‌ها موجب جلوگیری از اتلاف منابع ملی، تخصیص گازهای مشعل به ظرفیت‌های موجود و جلوگیری از تأسیس ظرفیت‌های جدید NGL شده که علاوه بر بهبود شرایط زیست‌محیطی منطقه، جلوگیری از هدررفت سرمایه و ایجاد ارزش افزوده برای طرفین قرارداد را به همراه خواهد داشت. از سوی دیگر با اجرای این ۳۲ طرح‎، روزانه ۵۱۰ میلیون فوت مکعب به خوراک پتروشیمی در حال احداث پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس و روزانه ۲۵۰ میلیون فوت مکعب به خوراک پتروشیمی مارون اضافه خواهد شد. با جمع‎آوری این گازها، تولید مایعات گازی شرکت ملی مناطق نفت‎خیز جنوب هم حدود ۳۸ هزار بشکه در روز افزایش می‎یابد که سبب افزایش خوراک پتروشیمی بندرامام خواهد شد. به این ترتیب سالانه در مجموع ۱.۶ میلیون تن اتان و ترکیبات گازی سنگین‎تر از آن و ۱۴ میلیون بشکه مایعات گازی به خوراک واحدهای پتروشیمی افزوده می‎شود که گامی بلند در مسیر رفع مشکل کمبود خوراک بخش بزرگی از واحدهای پتروشیمی کشور به شمار می‎رود. ارزش این میزان خوراک برای شرکت ملی نفت ایران سالانه حدود ۱۳۰۰ میلیون دلار است و ارزش تولید محصولات پتروشیمی حاصل از خوراک اضافی این طرح‎ها نیز سالانه حدود ۲۶۰۰ میلیون دلار برآورد می‎شود. این طرح‎ها همچنین سبب می‌شود روزانه حدود ۱۶ میلیون مترمکعب گاز طبیعی سبک در اختیار شرکت ملی نفت ایران قرار گیرد. جمع‎آوری گازهای مشعل افزون بر بهبود محیط زیست مناطق عملیاتی نفت و گاز و ترسیم میزان تعهد صنعت نفت به حرکت در مسیر توسعه پایدار و اجرای سیاست‎های اقتصاد مقاومتی، از موضوعات مورد تاکید رئیس‎جمهوری است که این مهم با دستور، نظارت و پیگیری مستمر وزیر نفت همواره در دستور کار قرار داشته و در همین مسیر، شرکت ملی نفت ایران با شرکت‎های پتروشیمی داخلی متقاضی خوراک به توافق جامعی دست یافته است؛ اجرای این توافق، از یک سو به تسریع طرح‎های جمع‎آوری گازهای مشعل و از سوی دیگر به تامین بهتر خوراک پتروشیمی‎ها منتهی می‎شود.