تنوع محصولات عاملی برای تحریم ناپذیری پتروشیمی ایران

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمي،به گفته کارشناسان و مدیران صنعت پتروشیمی تحریم‌های آمریکا علیه این صنعت بیشتر سیاسی است تا اقتصادی؛ چراکه با توجه به تنوع محصولات پتروشیمی ایران که به 300 نوع رسیده و همچنین متنوع شدن بازارهای صادراتی ایران، آمریکا قادر به انزوای صنعت پتروشیمی ایران نیست، ضمن این‌که تجربه دور اول تحریم‌ها سبب شده تا نقاط آسیب پذیر خود در تحریم ها را ترمیم کرده و اثربخشی تحریم ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهیم.

بیش از سه ماه از دور جدید تحریم‌های آمریکا علیه صنعت پتروشیمی ایران می‌گذرد، بسیاری از کارشناسان بین‌المللی تاکید کرده بودند که این اقدام آمریکا تنها جنبه سیاسی دارد و اثر چندانی بر روی تولید و صادرات محصولات پتروشیمی ندارد بهزاد محمدی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز گفته است که تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا علیه صنعت پتروشیمی ایران نمایشی سیاسی که اثری بر تولید و صادرات محصولات این صنعت نخواهدد اشت. تولید محصولات پتروشیمی ایران به مرز 54 میلیون تن رسیده که 12 میلیارد دلار از این میزان صادر می‌شود. پس از اعلام تحریم صنعت پتروشیمی ایران از سوی آمریکا گمانه زنی ها نسبت به موفقیت آمریکا در این اقدام افزایش یافت؛ اما مسئولان صنعت پتروشیمی در ایران با بیان این که نمی توان آثار تحریم ها بر صنعت پتروشیمی نادیده گرفت؛ با این حال تحریم ها مانع از صادرات محصولات پتروشیمی ایران نخواهد شد؛ ضمن این که طی 2 سال اینده 18 طرح پتروشیمی نیز به بهره برداری خواهد رسید که این به معنای افزایش صادرات محصولات پتروشیمی خواهد بود.

 تفاوت تحریم‌های این دوره با دور قبلی

در دور اول تحریم‌ها، سازمان ملل و همه کشورها صنعت پتروشیمی ایران را تحریم کردند، اما در این دوره تنها کشور آمریکا به تحریم فروش محصولات پتروشیمی ایران اقدام کرده است، بنابراین طبیعی است کشورهای تبعیت کننده از سیاست آمریکا به مراتب کمتر از دور قبلی است.

البته شوک‌هایی در دور اول تحریم‌ها به صنعت پتروشیمی ایران وارد شد . نخستین شوک، لجستیکی بود، زیرا 70 درصد محصولاتمان را با کشتی جابجا می‌کردیم که مالکیت آنها با ایران نبود،  پس از تحریم‌ها بسیاری از کشتی‌ها از همکاری با ایران سرباز  زدند،  نکته دوم بیمه کشتی ها بود که شرکتهای غربی حاضر به بیمه کشتی ها نبودند. این مسائل برای مدتی ما را با مشکلات فراوانی مواجه کرد؛ در گام نخست بر روی صادراتمان اثر گذاشت و حتی فروشمان را کم کرد به موازات این امر ما نیز به تقویت نقاط ضعف خود پرداختیم.

نخست این که به تقویت ناوگان کشتیرانی خود برای انتقال محصولاتمان پرداختیم برخی از مجتمع های پتروشیمی کشتی خریدند و شرکت ملی نفتکش هم به کمک شرکتهای پتروشیمی برای صادرات محصولاتش آمد. در گام دوم برای حل مشکل بیمه کشتی‌ها نیز با همکاری بیمه مرکزی و پشتوانه دولت، کشتی‌هایی را که محصولات پتروشیمی صادر می‌کردند، بیمه کردیم.

صدور محصولات پتروشیمی متوقف شده ؟

با خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال 1397، صنعت نفت با تحریم های شدیدی روبرو شده است، امریکا اعلام کرده است که بنا دارد صادرات نفت ایران را صفر کند که همان طور که مقامات ایرانی اعلام کردند آمریکا نتوانسته به این هدف خود برسد؛ گام بعدی تحریم های آمریکا علیه ایران، صنعت پتروشیمی بود؛ صنعتی که به واسطه رشد آن نقش مهمی در رشد صادارت و درآمد ارزی ایران دارد از این رو در نیمه اول خردادماه آمریکا اعلام کرد که بنا صادرات محصولات پتروشیمی ایران را نیز تحریم کند. حال که یکماه از این تاریخ گذشته است و بر اساس اعلام علی محمد بساق زاده ، مدیر طرح های شرکت ملی صنایع پتروشیمی صادرات محصولات پتروشیمی ایران متوقف نشده و حتی کاهش چشم‌گیر هم نداشته است، البته امکان دارد به دلیل تحریم‌ها هزینه صادرات مقداری بالا برود، اما قطعا نوسانی در تولید ایجاد نمی‌شود. در دور قبلی تحریم‌ها ایران قادر به جابجایی ارز نبود، اما این بار با توجه به تجربه تحریم قبلی راهکارهای جابجایی ارز را اندیشیده‌ایم و کارمان را انجام می‌دهیم، ضمن این که ما تجربه دور اول تحریم ها را داریم و در همان ایام نیز به رفع خلاءهایی که در این ارتباط داشتیم اقدام کردیم، در آن ایام بسیاری از کاتالیست‌های پتروشیمی وارداتی بود واقعا با مشکل مواجه شدیم، که همان ایام برنامه مدونی برای داخلی سازی کاتالیست ها انجام دادیم و اکنون مشاهده می‌کنید که بسیاری از کاتالیست‌های پتروشیمی را شرکت‌های خصوصی ایرانی می‌سازند و واردات کمتری در این زمینه داریم. در مورد ساخت قطعات مورد نیازمان نیز بسیاری از کالاهای خاص را که قبلا در اروپا می‌ساختیم با نظارت کامل در کشورهایی که از تحریم‌ها تبعیت نمی‌کنند ساختیم و اکنون نیز همکاری ما با آنها ادامه دارد.

نمی توان پتروشیمی را تحریم کرد

اما آیا خریداران محصولات پتروشیمی ایران قابل شناسایی هستند و این امر بر روی صادرات ایران اثر می‌گذارد؟ بساق‌زاده این طور پاسخ می‌دهد:مثال ساده‌ای می‌زنم اگر قرار باشد تحریم‌ها بر روی فروش محصولات پتروشیمی ایران اثر گذاشته باشد باید انبارهای ما پُر باشد، در حالی که هم اکنون که با شما صحبت می کنم انبارهای ما خالی است یعنی محصولاتمان صادر می شود.

دیگر این که محصولات پتروشیمی مانند نفت خام نیست که حتما باید در پالایشگاه خاصی فراورش شود، مواد پتروشیمی مانند متانول یا پلیمر در همه بخش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و کشورهای زیادی نیز خواهان آن هستند. صنعت پتروشیمی صنعتی نیست که بتوان محصولات آن را تحریم کرد؛ ضمن این که محصولات پتروشیمی نسبت به نفت خام تنوع بیشتری دارند بنابراین این تحریم‌ها سیاسی است و به لحاظ اقتصادی نمی‌تواند اثرقابل توجهی بر روی صادرات محصولات پتروشیمی ایران بگذارد.

بساق زاده با بیان این که باید واقع گرا باشیم، می‌گوید: طبیعی است که تحریم‌ها باعث می‌شود تعداد مشتری های ما نسبت به قبل کاهش یابد و این امر سبب می‌شود تا قدرت چانه زنی ما در زمینه نرخ فروش محصولاتمان کاهش یابد، اما این سیاست در بلندمدت جواب نمی‌دهد و بعد از مدتی یعنی فاصله گرفتن از فشار روانی ایجاد شده می‌توانیم محصولاتمان را به قیمت خودش به فروش برسانیم.

براساس اعلام مدیران پتروشیمی، ایران در دور قبلی تحریم ها 25 درصد محصولات خود را به بازارهای اروپایی، 15 درصد آفریقا، 30 درصد آسیای نزدیک و 30 درصد هم آسیای دور صادر می‌کرد اما از همان ابتدا به برنامه ریزی برای متنوع کردن بازارهای صادراتی خود اقدام کرد و اکنون  پراکندگی خریداران به گونه ای است که کمترین اثر را از تحریم های آمریکا می‌گیرند.

مدیر طرح های شرکت ملی صنایع پتروشیمی ادامه می دهد: البته به دلیل فشارهای آمریکا، امکان دارد مشتری های ما جابجا شوند اما ما هم راههای فروش محصولاتمان را بلدیم و می‌توانیم آنها را به فروش برسانیم.

اجرای 18 طرح پتروشیمی تا 2 سال آینده

آیا تحریم‌ها بر روی سرمایه‌گذاری و طرح‌های توسعه‌ای  پتروشیمی در ماههای آینده اثر خواهد گذاشت ؟ صنعت پتروشیمی ایران طی سالهای اخیر منابع درآمدی خود را متنوع کرده است و همین امر سبب شده است تا برای تامین منبع نقدینگی خیلی مشکلی نداشته باشیم. با این حال طبیعی است که اگر تحریم نبودیم روند سرمایه گذاری بهتر بود و هزینه بهره وام ها کمتر می‌شد.

به گفته بساق زاده آمریکا نمی‌تواند صنعت پتروشیمی ایران را به انزوا بکشاند، با توجه به تجربه‌ای که از دور اول تحریم‌ها فرا گرفته‌ایم می‌توانم بگویم که همچنان درحال مذاکره برای فروش محصولاتمان هستیم و قراردادها را می‌بندیم. ضمن این‌که در سالهای اخیر با تنوعی که در تولید محصولات پتروشیمی و تکمیل زنجیره ارزش ایجاد کرده‌ایم عملا امکانی برای تحریم صادرات محصولات پتروشیمی ایران وجود ندارد.

وی در ادامه به سه پروژه پتروشیمی که در سال جاری افتتاح می‌شود و به15 پروژه دیگر که سال آینده افتتاح می‌شوند اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: توجه داشته باشید که ما در دور اول تحریم‌ها که بسیار شدیدتر از این دور بود فاز سوم پتروشیمی پردیس را شروع کردیم، کالاهایمان را خریدیم و نصب کردیم و اکنون این پتروشیمی در حال تولید است. با توجه به این که پس از برجام بسیاری از قطعات مورد نیازمان را وارد کرده ایم و همینطور برخی از کاتالیست ها هم داخلی سازی شده اند طرحهای باقی مانده در صنعت پتروشیمی را می توانیم اجرا کنیم.

بر اساس اعلام مسوولان پتروشیمی کشور 18 طرح پتروشیمی با سرمایه گذاری بالغ بر 13.3 میلیارد دلار در اواخر سال 99 به بهره برداری خواهند رسید که با اجرای این طرح‌ها ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی ایران به 93.4 میلیون تن می‌رسد، این امر حاکی از افزایش 47 درصدی تناژ تولید نسبت به سال 96 است. ضمن این که تنوع محصولات نیز به 300 می رسد.

امسال پتروشیمی متانول کاوه، فاز یک پتروشیمی بوشهر، پتروشیمی ایلام وارد مدار می شوند، برای اجرای این پروژه ها یک میلیون و 500 هزار یورو سرمایه گذاری شده است که بهره برداری از آنها هفت میلیون تن به ظرفیت اسمی تولید محصولات پتروشیمی اضافه می کند.  متانول کاوه با ظرفیت اسمی روزانه 7 هزار تن محصول یکی از بزرگترین واحدهای  متانول در ایران و جهان است.  برای تامین خوراک واحدهایی که افتتاح می شوند مشکلی وجود ندارد، تا زمانی که تامین خوراک زنجیره مشخص نشود، مجوز اجرای پروژه صادر نمی‌شود.

با ورود فازهای جدید پارس جنوبی از سال 95 و به ویژه از سال 96 ، مشکل تامین خوراک متان و اتان واحدهای پتروشیمی  حل شده است به نحوی که امسال با مازاد خوراک اتان در کوتاه مدت مواجه خواهیم بود.

تعیین تکلیف طرح های غیرفعال پتروشیمی

مدیر طرح‌های پتروشیمی درباره برنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی در خصوص 14 پروژه غیرفعال در صنعت پتروشیمی می‌گوید: قبلا به ممیزی پروژه‌هایی که غیرفعال بودند پرداختیم، هم اکنون نیز جلسات بررسی این طرحها برگزار می شود به دنبال این هستیم تا عوامل مشخص شده و  بتوانیم آنها را فعال کنیم اما اگر به هر دلیلی نتوانیم آنها را دوباره فعال کنیم، مجوز آنها را لغو کرده و برای آنها جایگزین تعریف می کنیم.  بساق زاده ادامه می‌دهد: از آنجا که اجرای طرح های پتروشیمی به سرمایه گذاری بالایی نیاز دارد بنابراین همه تلاش خود را به کار می بریم تا مجوز پروژه ای را لغو نگردد.