رابطه «گاز گران» در ایران و انقلاب «شیل گس» در آمریکا

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی مسئولان شرکت ملی صنایع پتروشیمی یکی از مهمترین مزیت‌های توسعه صنعت پتروشیمی در ایران را وجود بیش از 34 تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی عنوان کرده و تاکید می‌کنند ایران با در اختیار داشتن ذخایر غنی گاز طبیعی، دسترسی به بازارهای بزرگ مصرف همچون چین و هند، در اختیار داشتن پایانه و اسکله‌های تخصصی تخلیه و بارگیری محصولات پتروشیمی جامد و مایع در منطقه خلیج فارس می‌تواند به قطب و هاب تولید پتروشیمی جهان تبدیل شود. قطعا این افق تا پیش از دستیابی ایالات متحده آمریکا به تکنولوژی پیچیده استخراج و پالایش گاز از ذخایر نامتعارف همچون " Shale Gas " منطقی و توجیه پذیر بود. ایالات متحده آمریکا اولین حلقه چاه اکتشافی و توصیفی خود را بر روی ذخایر نامتعارف گاز را در منطقه " بارنت " تگزاس در سال 2002 میلادی حفاری کرد و از حدود سه سال قبل تاکنون هم تولید و پالایش گاز از ذخایر نامتعارف را آغاز کرده است. آمریکا که روزگاری یکی از بزرگترین وارد کنندگان گاز طبیعی و LNG جهان بود امروز نه تنها از نظر گاز خودکفا شده است که با اجرای برنامه های متنوعی همچون تعریض کانال پاناما، اولین محموله گاز اتان این کشور به بازارهای اروپایی صادر شده است به عبارت دیگر برای نخستین بار در جهان آمریکایی صادرکننده یک محصول گازی شدند که می‌تواند تحولات گسترده‌ای در صنایع پتروشیمی و پلیمری جهان رقم بزند.

بر اساس پیش بینی‌های وزارت انرژی آمریکا سهم Shale Gas تا سال 2025 میلادی در سبد تولید انرژی این کشور به بیش از 35 درصد افزایش می‌یابد. اما با افزایش ظرفیت تولید گاز آمریکا از منابع غیر متعارف قیمت فروش گاز هم در بازارهای مختلف آمریکای شمالی و حتی اروپا هم کاهش یافته است و با سقوط قیمت گاز در آمریکا و اروپا پیش بینی سقوط آزاد قیمت انواع محصولات پتروشیمی، شیمیایی و پلیمری هم در بازارهای منطقه‌ای و جهانی هم خیلی زود تعبیر شد. ماجرا از این قرار است که با افزایش تولید گاز در آمریکا، ظرفیت تولید اتان و مایعات گازی هم در این غول اقتصادی جهان به شدت افزایش یافته است. از این رو از سال 2012 میلادی تاکنون و همزمان با افزایش ظرفیت مازاد تولید اتان آمریکا بیش از 15 میلیارد دلار در صنایع پتروشیمی ینگه دنیا به منظور تولید اتیلن سرمایه‌گذاری شده است و نکته قابل توجه بخش عمده این سرمایه گذاری‌ها توسط غول‌های پتروشیمی جهان همچون سابیک عربستان سعودی، شورون آمریکا، شل انگلیس، فورموسا، میتسوئی ژاپن و قطر پترولیوم انجام شده است.

با افزایش ظرفیت سازی تولید اتیلن آمریکا به حدود 36 میلیون تن از ابتدای سال 2016 میلادی تاکنون هم معادل هشت میلیارد دلار در صنایع پتروشیمی، شیمیایی و تولید انواع محصولات پلیمری و پلی اتیلن آمریکا هم سرمایه گذاری انجام شده است. برآورد موسسات معتبر بین‌المللی همچون پلاتس نشان می‌دهد که تا پایان سال 2016 میلادی ظرفیت تولید انواع محصولات پلیمری آمریکا شامل پلی‌اتیلن‌های سبک و سنگین خطی، اتیلن گلایکول، پلی وینیل کلراید، اتکسیلات‌ها، پلی وینیل الکل تا نقطه جوش بازار افزایش یابد. از این رو علاوه بر توقف کامل واردات انواع محصولات پلیمری توسط آمریکا این غول اقتصادی تا چهار سال آینده محموله‌های مختلف پلیمری خود را روانه بازارهای آسیایی و اروپایی می‌کند. از سوی دیگر پیش بینی ها حکایت از آن دارد که آمریکا به زودی تولید برخی از محصولات پلیمری خود همچون گریدهای مختلف پلی اتیلنی را با قیمت 315 تا 316 دلاری در بازارهای جهانی عرضه کند که در صورت تحقق این ادعا قطعا تولید و عرضه محصولات پتروشیمی توسط تولیدکنندگان و عرضه کنندگان سنتی بازار با چالش های ریز و درشتی دست و پنجه نرم خواهند کرد.

با این حجم سرمایه گذاری و ظرفیت سازی در تولید انواع محصولات پتروشیمی و پلیمری در آمریکا حال باید دید آیا ایران به عنوان بزرگترین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان توان رقابت با صنایع پتروشیمی این کشور را دارد؟ در حال حاضر متوسط قیمت فروش هر متر مکعب گاز به صنایع پتروشیمی ایران توسط دولت حدود هشت سنت تعیین شده است.

از سوی دیگر با سقوط آزاد قیمت نفت خام به بشکه ای کمتر از 50 دلار و حتی ثبت قیمت های نزدیک به 20 دلار در برخی از روزهای سال 2016 میلادی، خطر نفوذ بیشتر شیل ها و عرضه گاز ارزان قیمت در بازار از سوی آمریکایی‌ها را فعلا خنثی کرده است اما بدون شک در بلند مدت عرضه گاز گران قیمت به سرمایه گذاران، بهره برداران و سهامداران صنایع پتروشیمی می تواند به یک تهدید بزرگ برای ارزش آفرین ترین صنعت کشور تبدیل شود. حال باید دید که آیا سیاست افزایش قیمت فروش گاز به پتروشیمی‌‎های ایران و همزمان با افزایش عرضه محصولات ارزان قیمت پتروشیمی و پلیمری به بازار جهانی و به ویژه بازارهای هند، چین و اتحادیه اروپا از سوی آمریکایی‌ها و سایر رقبای سنتی می‌تواند منجر به وقوع دومین جهش وعده داده شده توسعه صنعت پتروشیمی در دولت تدبیر و امید شود؟ باید دید نوش داروی ژنرال‌های وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای حل این معظل پیش روی چه خواهد بود؟

مدیر روابط عمومی انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران

منبع:دوماهنامه توسعه پتروشیمی(نشریه داخلی انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی