جذب سرمایه خارجی در گرو اصلاح زیرساخت ها

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی، فریبرز کریمایی از باسابقه ترین مدیران صنعت پتروشیمی است ، پیچ و خم صنعت پتروشیمی را بسیار خوب می شناسد و با چالش های این صنعت آشناست ، به دنبال بحث های فراوانی مانند تغییر در نرخ خوراک پتروشیمی ها ، جذب سرمایه گذاری های خارجی  و... که درحاشیه صنعت پتروشیمی شکل گرفته با فریبرز کریمایی به عنوان قائم مقام انجمن صنفی کارفرمایان پتروشیمی گفتگویی داشته ایم تا کمی از ابهامات پیرامون این صنعت روشن شود.

* آقای کریمایی آیا پتروشیمی ها از منابع اصلی عرضه ارز در کشور هستند ؟

به نظر من قبل از پاسخ به این سوال باید یک ابهام اساسی در کشور روشن شود و آنکه واقعا نیاز اساسی ارز درکشور چقدر است  که هیچ وقت آماری روشن در این باره ارایه نشده است ، اما درمجموع باید بگویم در سال گذشته صنعت پتروشیمی د رمجموع  9 و نیم میلیارد دلار صادرات داشته است  که بيش از ٧٠٪‏ آن و پس از كسر هزينه هاي ارزي خريد تجهيزات و قطعات و همچنين بازپرداخت اقساط فاينانسهاي قبلي در بازار داخلي عرضه شده كه در حدود شش و نیم ميليارد دلار بوده است.

*پس چگونه است که هرگاه بازار با کمبود ارز مواجه می شود بازار در انتظار ارز در اختیارپتروشیمی می ماند و این تفکر قالب شده که بخش اعظمی از منابع ارزی در دست پتروشیمی هاست؟ 

همان طور که گفتم در گام نخست ، بهترین کار این است که دولت بگوید تقاضای بازار ارز در کشور چقدر است  و چرا هیچ گاه این آمار در کشور مطرح نشده است تا بدین ترتیب بدانیم به طور واقعی ، تقاضای ارز دربازار ایران چه میزان است تا در گام بعدی بدانیم  که این حدود 6 میلیارد دلار که شرکت های پتروشیمی در بازار عرضه می کنند چه بخشی از این تقاضا را شامل می شود و به این جواب برسیم که آیا بخش اعظمی از ارزکشور در دست پتروشیمی هاست یا نه ؟ 

قصد دارم بگویم در یک اقتصاد بزرگ مانند اقتصاد ایران ، با تراز تجاری 50 میلیارد دلاری درحوزه صادرات و واردات، با این ارقام و اعداد نمی شود همه توپ ها را در زمین پتروشیمی ها انداخت ، صنایع پتروشیمی امروز با چالش های بزرگ مواجه هستند ، تامین منابع فاینانس در شرایط حاضر برای این صنعت بسیار مشکل است ،ازسویی دیگردر برنامه ششم باید 50 میلیارد دلارسرمایه گذاری در این صنعت  داشته باشیم  تا مطابق با برنامه تعیین شده ،  میزان تولیدمحصولات پتروشیمی از 60 به 100 میلیون تن افزایش یابد،   درحالیکه واحدهای پتروشیمی  هنوز برای تضمین های خود دربازارهای بین المللی و جذب سرمایه های خارجی با مشکلات زیادی مواجه هستند زیرا از زمانیکه خصوصی شده اند دولت تضمین آنها را برعهده نمی گیرد و با توجه به شرایط ایران دولت ها نیز چنین موضوعی را قبول نمی کنند.

* موضوع آزاد شدن نرخ خوراک پتروشیمی ها چیست ؟ آیا قرار است نرخ خوراک این صنعت با نرخ دلار آزاد محاسبه شود؟ 

ببنید، شاید این موضوع بیشتر به یک موضوع رسانه ایی تبدیل شده و خوب جا نفتاده است  ، درحالیکه اصل ماجرا این گونه نیست  و با این موضوع  بسیار غیرحرفه ایی برخورد شده است ، نخست اینکه ، درباره نحوه نرخ خوراک پتروشیمی و پالایشگاهی ها  ، قانون و آیین نامه مشخص وجود دارد ، هرچند معتقدیم این آیین نامه ها نیازمند اصلاح هستند وتلاش ها و اقداماتی هم در این باره از سوی انجمن  صورت گرفته است.

تكليف نرخ ارز خوراك ورودي پتروشيمي ها و پالايشگاهها در قانون و آيين نامه هاي مربوط به آن مشخص شده . بر اساس تبصره ٢ ماده ١ قانون هدفمند كردن يارانه ها ، نرخ تسعير ارز بودجه و بر اساس آئين نامه هاي تعيين قيمت خوراك نرخ تسعير بانك مركزي ملاك عمل است . بنابراين موضوع نرخ ارز آزاد براي خوراك ورودي پتروشي ها و پالايشگاهها از بالادست مطرح نيست

به زبانی ساده تر، دولت موظف است سالانه  این قیمت ها را براساس نرخ تسعیر ارز در بودجه اعلام کرده و اعمال کند .بنابراین تکلیف نرخ های خوراک مشخص بوده و اصلا سخنی از نرخ آزاد خوراک نیست .و دولت هم فعلا نمی خواهد در این زمینه ورود پیدا کند ،بدین ترتیب برطبق تبصره دو ماده یک ، نرخ تسعیر ارز در بودجه ملاک تعیین و اعمال نرخ خوراک  است ، زیرا با این فرمول می توان به سرمایه گذاران  یک چشم اندازبلندمدت ارایه داد وصنعت پتروشیمی نیز می تواند  بودجه ایی قابل دسترس را برای سرمایه گذاران خود تنظیم و ارایه  کند.

بدین ترتیب ،  نرخ خوراک آزاد درصنعت پتروشیمی ها مطرح  نیست؟

خیر ،.آنچه که دراین باره مطرح است بعضا نرخ خوراک بین مجتمعی است ، خوراکی که میان مجتمع های پتروشیمی مبادله می شود و هنوز به یک محصول نهایی نرسیده است، دراینجا ، تغییر نرخ خوراک بین مجتمعی مطرح است .

*لطفا بیشتر توضیح دهید؟

مدتی است،  یکی از شرکت ها  خوراک بین مجتمعی خود را با نرخ آزاد محاسبه می کند،  نرخ خوراک بین مجتمعی همیشه براساس مکانیزمی ثابت وبا  نرخ خوراک بانک مرکزی محاسبه شده است ، اما چندی است که یکی از شرکت های عرضه کننده،  خوراک بین مجتمعی نرخ خوراک خود  را به صورت آزاد محاسبه کرده وبه دنبال آن ،  شرکت دریافت کننده این خوراک نیز دست به شکایت زده و  این ماجرا برای حل و فصل شدن به شورای رقابت رفته ، درحالیکه دراین موضوع ،  فشارهایی نیز  وارد می شود مبنی براینکه ، همانطور که کالای نهایی پتروشیمی ها  در بورس کالا با نرخ آزاد عرضه می شود نرخ خوراک بین مجتمعی هم به صورت آزاد باشد، شاید آنها که برای رسیدن به این هدف تلاش می کنند به این نکته توجه نکرده اند که دستیابی به این هدف نوعی خود زنی محسوب می شود.

* چرا؟

دروهله اول باید دید،  گروه های پلیمری که بخش عمده ایی ازخوراکشان به صورت مایع است چه سهمی از بازارداخلی و صادرات و اشتغال را دارند، اگر خوراک بین مجتمعی آنها آزاد شود ، چون حاشیه سود آنها کمتر از ده درصد است ، این تفاوت نرخ ارز مبادله ایی  و آزاد، که حدود 15 یا 16 درصد است ، در عمل ده درصد نرخ حاشیه سود این مجتمع ها رابه طور کامل از بین می برد و  شرکت ها را زیان ده می کند و 33 درصد صادرات کشورو 30 درصد بازار داخلی تحت تاثیر قرار می گیرند.و از همه مهمتر6 هزار نفر پرسنل فعال در این مجتمع ها آسیب می بینند، دراینجاست که دولت نمی تواند بدون فراهم کردن زیرساخت ها نرخ را آزاد کند، در زمانی که شرکت های پتروشیمی دولتی بودند و خصوصی نشده بودند  ،  خوراک مایع  با 30 درصد تخفیف به واحدها عرضه می شد ، تا از سویی حمایت لازم از صنعت پتروشیمی در زمینه های مختلف صورت گیرد و از طر فی دیگر گاز با ارزش افزوده بالا به محصول تبدیل می شود.

سوال درحال حاضر نرخ خوراك پتروشيمي ها چگونه محاسبه ميشود؟

اين يك سوال كلي است و لازمست كمي تفصيلي تر پاسخ آن را بيان كنم ما دو نوع خوراك كلي در صنعت پتروشيمي داريم كه شامل انواع خوراك گازي كه عمدتا طبيعي و اتان هستند و همچنين انواع خوراك مايع در خصوص قيمت گاز طبيعي كه مصرف كننده هاي آن شش شركت توليد كننده اوره و آمونياك و متانول هستند ، قيمت در سال گذشته تقريبا معادل قيمت در هنري هاب آمريكا بوده است . البته محصولات اين شركتها سهم ناچيزي در صنايع پايين دستي پتروشيمي در كشور و در بازار بورس كالا دارد.خوراك اصلي صنايع پايين دستي كشور توسط شركتهاي عمدتا پليمري تامين ميشود كه خوراك مايع و يا اتان مصرف ميكنند .

درحال حاضر قيمت خوراك مايع ٩٥٪‏ قيمتهاي خليج فارس است ، در حاليكه اين قيمت در زمان دولتي بودن اين شركتها معادل ٧٠٪‏ قيمتهاي خليج فارس بوده است . حاشيه سود اين دسته از شركتها بسيار پايين و در بعضي موارد نيز با زيان همراه بوده است . بعبارت ديگر با خصوصي شدن اين شركتها حمايت دولت از اين شركتها نيز برداشته شد و اين برخلاف تمامي تحارب خصوصي سازي در كشورهاي مختلف جهان بوده است . در اين مورد ميتوان گفت بيشتر رهاسازي صورت گرفته است نه خصوصي سازي قيمت خوراك اتان نيز متاسفانه بسيار گرانتر از قيمتهاي جهاني و منطقه اي آن تعيين ميشود . بعنوان نمونه درخال خاضر قيمت اتان در ايران  در حدود ٢٦٥ دلار در هر تن تعيين ميشود درحاليكه اين قيمت در ايالات متحده ١٨٥ دلار و در كشورهاي منطقه بسيار كمتر از اين مي باشد

*  چالش های صنعت پتروشیمی برای جذب فاینانس چیست ؟

دربرنامه ششم توسعه هدفی تعیین شده مبنی براینکه تولید این صنعت به 100 میلیون تن برسدکه این رقم 60 میلیون تن است ، پیش بینی می شود ما نیازمند 50 میلیارد دلار سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی باشیم که  برای این میزان سرمایه گذاری قطعا بخش عمده ایی از این سرمایه  باید از طریق جذب سرمایه های خارجی به صورت مستقیم و غیر مستقیم صورت گیرد که حقق هر دو مدل بسیار سخت است.

 کل میزان جذب سرمایه گذاری خارجی در صنعت پتروشیمی چه میزان بوده است ؟

در طول تاریخ در صنعت پتروشیمی ایران بیش از 45 میلیارد دلار سرمایه گذاری صورت گرفته ، حال ببنید تحقق 50 میلیارد دلار سرمایه گذاری در 5 سال آینده چه راه سخت و ناهمواری را پیش روی ما قرار می دهد ، درشرایطی که تحریم نبودیم و همه شرایط برای جذب سرمایه های خارجی فراهم بودو شرکت های پتروشیمی متعلق به دولت بود و  نرخ بهره و فضای و کسب وکار همانند امروز نبود،  مشکل تضامین وجود نداشت و دولت صنعت پتروشیمی  خود را تضمین می کرد،   درطول سالهای 1379 تا 1390 درمجموع 32 میلیارد دلار سرمایه گذاری درصنعت پتروشیمی صورت گرفته است  که 50 درصد آن سرمایه های خارجی بوده که سالی 3 میلیارد دلار می شود.

اما امروز وضع به چه گونه است ، تقریبا صنعت پتروشیمی در شرایط سختی به سر می برد و دیگر شرایط  قبل نیست، قصد داریم 30 میلیارد دلارسرمایه گذاری خارجی  برای 5 سال که می شود سالی 6 میلیارد دلار ، جذب سرمایه خارجی داشته باشیم.

* آیا رسیدن به این رقم شدنی است؟

نمی گویم نشدنی است ، من معتقدم که ظرفیت اقتصاد پتروشیمی ایران ورای این اعداد و ارقام است ، درصورتیکه ساز و کارهای آن باید فراهم شود و باید به صورت نهادینه زیرساخت ها فراهم شود.

* راه حل چیست؟

درشرایطی که فضای کسب و کار ما چندان مناسب نیست ، با محدودیت های بسیاری مواجه هستیم ، باید تسهیلات و تشویق هایی برای سرمایه گذاران فراهم کنیم تا بتوانیم آنها را ترغیب به سرمایه گذاری در ایران کنیم نه اینکه نرخ گاز پتروشیمی ها را با نرخ گاز آمریکا محاسبه کنیم .اتان در ماه اپریل در کشور آمریکا تنی 185 دلار بوده درحالیکه در ایران در اردیبهشت ماه 261 دلار اعمال شده که این موضوع خود فضای رقابتی را برای ایران درجذب سرمایه های خارجی از بین می برد.

* البته ایران که از اتان زیادی برخوردار نیست ؟

اصلا میزان اتان موجود در کشور مهم نیست ، ما با این کار پیام بدی را به سرمایه گذار می دهیم ، چنین سیاست هایی به دنیا پیام بی اعتمادی ، گران فروشی و عدم ثبات را می دهد.کسی که دریک کشور خارجی سرمایه گذاری می کند قوانین و رفتار دولت و وزارت نفت  مقصد را بررسی می کند، اصلا مهم نیست شما چه میزان اتان را در اختیار دارید،  اما اعمال سیاست هایی این چنینی فضایی کلی از اقتصاد کشور به سرمایه گذار خارجی ارایه می دهد و در انتها سوال اینجاست چرا ما باید گاز اتان را 80 دلار گرانتر از آمریکا تعیین کنیم درحالیکه نیازمند جذب سرمایه های خارجی نیز هستیم .

 تک نرخی شدن ارز چه میزان بر روی عملکرد واحدهای پتروشیمی تاثیر دارد؟

اگر نرخ آزاد بشود، نرخ خوراک آنها افزایش می یابد و خوراک مایعی ها قطعا با بحران مواجه می شوند ، در سایرشرکت ها نیز با کاهش شدید حاشیه سود و طرف هزینه ها در صورت های مالی بالا می رود.

* آقای مهندس سخن آخر را بفرمایید.

به رسمیت شناختن بخش خصوصی، مهمترین چالش ما محسوب می شود، باید این بخش در تصمیمات کشور دخالت داده شود.

تا صنعت پتروشیمی در کشوری که مزیت نفت و خوراک دارد ، شکل نگیرد و صرفه اقتصادی نداشته باشد هیچ صنعتی درکشور شکل نمی گیرد، من معتقدم باید یک بازنگری در سیاست های بلندمت اقتصادی کشور صورت گیرد،استراتژی اقتصادی ما باید براساس موقعیت ژئوپولتیک، منابع ، وسعت کشور و شرایط منطقه ایی و مسایل اجتماعی حاکم بر کشور تعیین شود، ایران کشوری نفت خیز است و اقتصادش نیز مبتنی بر نفت و فراورده های نفتی ، ما می توانیم بزرگترین پالایشگاه ها و واحدهای پتروشیمی  دنیا را داشته باشیم،اقتصاد ایران با اقتصاد مبتنی بر ایجاد ارزش افزوده و مبتنی بر صنایع پایین دستی نفت و گاز و پتروشیمی صورت گیرد.

صنعت پتروشیمی ایران مشکل تضمین دارد، دولت حاضر نیست بخش خصوصی خود را تضمین کند ، و دنیا نیز این را نمی پذیرددرحالیکه ایران از نظر اعتباری در سطح بالایی از ریسک قرار دارد، دولت ایران باید ما را تضمین کند ، اگر می خواهیم 50 میلیارد دلار سرمایه گذاری داشته باشد باید به این قوانین تن دهد.

ضمن اینکه بازار سرمایه به اندازه بازار مالی مهم است و اقتصاد ایران سابقه خوبی در بازار سرمایه دارد اما هنوز نتوانسته ساختارهای بازار سرمایه و ابزارهای مورد نیاز را نهادینه کند.

انتها پیام